Sinds 1 januari 2022 zit Frankrijk de Raad van de Europese Unie voor. Naar aanleiding daarvan werd de Europese vlag opgehangen onder de Arc de Triomphe in Parijs. Dat bracht heel wat polemiek teweeg, wat erop wijst dat de Europese kwestie actueler is dan ooit. Maar wat betekent dit voorzitterschap voor Frankrijk en voor de hele Europese Unie?
De vrijwilligers achter het YouTube-kanaal “In a Nutshell” bieden animaties aan om complexe onderwerpen (zowel wetenschappelijke als geopolitieke thema’s) beter te begrijpen. De video van vandaag gaat over een actueel thema: de impact van het Franse voorzitterschap van de Raad van Europa, de plannen van president Emmanuel Macron en de mogelijke gevolgen ervan voor Frankrijk en Europa.
In de video wordt eerst duidelijk uitgelegd wat het verschil is tussen het Voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie en het Voorzitterschap van de Europese Raad. Deze titels lijken op elkaar, maar zijn in werkelijkheid zeer verschillend. De Europese Raad, met een vast voorzitterschap, brengt de 27 Staatshoofden van de lidstaten van de EU bijeen. De Raad van de Europese Unie wisselt om de zes maanden van voorzitter: Frankrijk neemt nu dus het voorzitterschap van deze Raad waar tot eind juni 2022.
Klik hier om het verschil tussen de Raad van de EU en de Europese Raad beter te begrijpen.
De Raad van de EU bestaat niet uit één groep, maar uit verschillende ‘raden’ van ministers die voor het desbetreffende onderwerp bevoegd zijn. Bijvoorbeeld: de Raad Buitenlandse Zaken brengt de ministers van Buitenlandse Zaken bijeen, de Raad Onderwijs brengt de ministers van Onderwijs samen enz. Het voorzitterschap van de Raad van de EU houdt voornamelijk 2 taken in: 1. Elke bijeenkomst plannen en voorzitten (de thematische raden); 2. De Raad van de EU vertegenwoordigen in de andere Europese instellingen. Dit lijkt op het eerste gezicht zeer technisch, maar in feite heeft dit voorzitterschap een zekere macht om de agenda’s van deze vergaderingen te beïnvloeden.
Een van de prioriteiten van Emmanuel Macron voor het Franse voorzitterschap is op twee belangrijke punten hervormingen doorvoeren: het economische beleid en het grensbeleid.
Wat het economische beleid betreft, gaat het vooral om het begrotingskader van de EU. Om tot de eurozone toe te treden, moet een land momenteel volgens het Verdrag van Maastricht uit 1992 aan vier hoofdcriteria voldoen (en blijven voldoen op straffe van sancties). Het meest restrictieve criterium is het fiscale criterium. Volgens dat criterium mag de begroting van een lidstaat (zowel binnen als buiten de eurozone) niet meer dan 3% van zijn bbp* bedragen en mag de overheidsschuld niet hoger dan 60% van zijn bbp zijn.
*Ter herinnering: wat is het bbp? Het bbp is een economische indicator die een orde van grootte geeft aan de totale rijkdom die jaarlijks door een land wordt geproduceerd (zijn bevolking, zijn bedrijven, zijn instellingen). Het bbp is vooral nuttig om de economische activiteit en groei van een land te meten.
Met andere woorden: een euroland wordt geacht een schuld te hebben van maximaal 60% van zijn geproduceerde rijkdom.
In 2020 voldeden 13 EU-lidstaten niet aan dit laatste criterium (waaronder Frankrijk). Op basis van het laatste kwartaal van 2021 zijn er zelfs 17 landen die niet aan een of meerdere criteria voldoen of die op weg zijn om er niet aan te voldoen (de Covid-19-crisis zit daar voor een groot stuk tussen). Wat het criterium betreft van een begroting van minder dan 3% van het bbp, is de situatie nog erger: volgens de cijfers van 2020 voldoen slechts twee lidstaten van de EU aan dat criterium. Vandaar het voornemen van de Franse president om die regels te actualiseren.
Wat het grensbeleid betreft, roept Macron op tot een grondige hervorming van de Schengenruimte. Hoewel Schengen veel positieve gevolgen heeft, zijn er de voorbije jaren enkele beperkingen aan het licht gekomen die tot de tijdelijke opschorting ervan hebben geleid (terrorisme, migratie, Covid).
Wat is het Schengengebied? Klik hier voor meer informatie.
Frankrijk is een van de grootste voorstanders van een uitbreiding van de macht van de lidstaten inzake grenscontroles. Momenteel staat de EU dit toe in geval van een ernstige bedreiging van de openbare orde of de binnenlandse veiligheid, maar enkel als laatste redmiddel en voor vrij korte periodes. In 2017, na de terreuraanslagen, vroegen Frankrijk en Duitsland om die periode van ‘uitzonderlijke omstandigheden’ te verlengen tot 4 jaar. Het voorstel werd destijds afgewezen.
Frankrijk streeft vandaag dus naar een hervorming van het Schengengebied, op basis van het model van de eurozone. Frankrijk beoogt meer bepaald:
- een politieke coördinatie tussen de verschillende landen, met een politieke stuurgroep en regelmatige bijeenkomsten van de ministers van de verschillende landen;
- de implementatie van een mechanisme om noodsituaties aan de buitengrenzen te voorkomen, metde hulp vanFrontex, het Europees grens- en kustwachtagentschap.
Dat mechanisme zou de inzet van ordetroepen en middelen in het gehele Schengengebied vergemakkelijken om complexe situaties op te lossen die de Europese stabiliteit bedreigen (vooral in het kader van de migratieproblematiek).
Tot slot wees Emmanuel Macron op de behoefte aan strategische autonomie voor de Europese Unie. Dit betreft meer bepaald de Europese afhankelijkheid van de NAVO (de alliantie tussen Europa en Noord-Amerika – de VS en Canada), die door het presidentschap van Donald Trump is verzwakt. Volgens de Franse President moet Europa autonoom kunnen beslissen over de eigen veiligheidskwesties, met een eigen strategische autonomie zonder de VS.
Maar het Franse Voorzitterschap is vooral interessant omwille van de timing. Met de Franse presidentsverkiezingen in april is het voorzitterschap van de Raad van de EU voor President Macron dus veel meer dan een loutere formaliteit. De keuzes die hij zal maken, zouden van invloed kunnen zijn op de verkiezingen – vooral in een context waarin hij de meest pro-Europese is van de Franse presidentskandidaten.
En bovenal: als Macron de verkiezingen zou verliezen, zou dat betekenen dat ook de persoon aan het hoofd van de Raad van Europa tot eind juni 2022 zou veranderen, met alle mogelijke gevolgen van dien.
